Çevremizdeki 5 Kişi Bizi Nasıl Özetliyor?
“Çevrenizdeki 5 insan, sizin ortalama kim olduğunuzu gösterir” sözü, sosyal psikoloji ve kişisel gelişim alanında sıkça karşımıza çıkan bir iddiadır. Bu görüş, insanların karakterlerinin, alışkanlıklarının ve hatta başarı seviyelerinin, en yakın oldukları insanlardan derin bir şekilde etkilendiğini savunur. Peki bu iddianın bilimsel temelleri var mıdır? Bu teorinin kökenlerini, araştırmalarla desteklenen yönlerini ve günlük hayata etkilerini birlikte inceleyelim.
1-Teorinin Kökeni
Bu fikrin temeli, sosyal psikolojideki “Sosyal Normlar Teorisi” ve “Sosyal Öğrenme Kuramı” gibi teorilere dayanır. İnsanlar, içinde bulundukları grupların davranışlarını, değerlerini ve inançlarını bilinçli veya bilinçsiz olarak benimser.
Jim Rohn’un Etkisi: Kişisel gelişim uzmanı Jim Rohn, “En çok vakit geçirdiğiniz 5 kişinin ortalamasısınız” sözüyle bu fikri popüler hale getirmiştir.
Harvard ve Stanford gibi üniversitelerde yapılan çalışmalar, insanların obezite, sigara kullanımı, mutluluk ve hatta finansal alışkanlıklarının yakın çevreleriyle yüksek korelasyon gösterdiğini ortaya koymuştur.
2-Bilimsel Araştırmalar Ne Diyor?
-
Nicholas Christakis ve James Fowler’un Sosyal Ağ Çalışmaları
Yale Üniversitesi’nden Christakis ve Fowler, “Connected: The Surprising Power of Our Social Networks” adlı çalışmalarında, insan davranışlarının üç dereceye kadar ;arkadaşın-arkadaşının-arkadaşı yayıldığını gösterdi.
Örneğin: Bir kişi sigarayı bırakırsa, yakın arkadaşının sigarayı bırakma olasılığı %36 artıyor.
Mutlu bir arkadaşa sahip olmak, kişinin mutluluk düzeyini %15 artırıyor.
-
Stanford Üniversitesi’nin “Ortalama Etkisi” Çalışması
Stanford’da yapılan bir araştırma, öğrencilerin not ortalamalarının, en yakın arkadaş grubunun akademik performansına yakın olduğunu gösterdi.
-
Finansal Alışkanlıklar Üzerine Etki
Journal of Consumer Research’te yayınlanan bir çalışma, insanların harcama alışkanlıklarının en çok görüştükleri 5 kişiye benzediğini ortaya koydu. Lüks tüketim eğilimi, tasarruf oranları gibi faktörler sosyal çevreden doğrudan etkileniyor.
3-Neden 5 Kişi?
Oxford Üniversitesi’nden antropolog Robin Dunbar, insanların beyin kapasitesiyle sürdürebileceği istikrarlı sosyal ilişki sayısını araştırdı. Ve bu araştırma sonucundaki bulgular şu şekilde;
150 kişi (“Dunbar Sayısı”): Bir insanın tanıdığı ve sosyal bağ kurabileceği maksimum kişi sayısı.
50 kişi: Yakın arkadaşlar.
15 kişi: Duygusal yakınlık kurulanlar.
5 kişi: “Çekirdek grup” – en güvenilen, en çok zaman geçirilen, duygusal olarak en bağlı olunan kişiler.
Beynimiz, derin bağlar için yüksek enerji harcar. 5 kişi, ortalama bir insanın duygusal kaynaklarını sürdürebileceği optimum sayıdır.
Primat atalarımızda da bu sayı benzerdi, Şempanzelerin sosyal grupları da 3-5 bireyden oluşuyor.
Sosyal psikolog Solomon Asch’in deneyleri, insanların gruba uyum sağlamak için gerçeği bile reddedebileceğini kanıtladı.
5 kişi kritik eşik, 3 kişiden sonra uyum baskısı artar. 5 kişi, “çoğunluk algısı” yaratır “Herkes böyle yapıyorsa doğrudur”.
Gerçek Hayat Örneği: Sigara içen bir grupla zaman geçirenlerin sigaraya başlama oranı, 5 kişilik çevrede %40 daha fazla.
Bunun sebepleri:
Zaman ve Duygusal Yatırım: En çok zaman geçirilen kişiler, bilinçaltımızı şekillendirir.
Ayna Nöronlar: Başkalarının davranışlarını gözlemleyerek öğreniriz.
Sosyal Onay İhtiyacı: Grup normlarına uyum sağlama eğilimindeyiz.
4-Bu Teori Hayatımızı Nasıl Etkiler?
-
Pozitif Çevre = Pozitif Gelişim
Başarı: Jim Rohn, “Başarılı insanlarla zaman geçirirseniz, başarı şansınız artar” der.
Sağlık: Spor yapan bir grupla zaman geçirmek, sizin de fit kalma motivasyonunuzu artırır.
-
Negatif Çevre = Sınırlayıcı Etki
Toksik İlişkiler: Sürekli şikayet eden bir çevre, sizin de motivasyonunuzu düşürür.
Finansal Tuzaklar: “Kıt kanaat geçinen” bir çevre, para kazanma vizyonunuzu daraltabilir.
-
Zaman yatırımı = Etki kuralı
Haftada 10 saatten fazla zaman geçirdiğiniz kişiler, sizi en çok şekillendiren kişilerdir.
Ortalama bir insan, 5 kişiye bu kadar zaman ayırabilir. (iş, aile, arkadaşlar)
Journal of Social Psychology -2018 ‘e göre en yakın 5 kişiyle geçirilen zaman, kişinin karar mekanizmalarının %68′ini etkiliyor.
-
Psikolojik Yakınlık ve Benlik Genişlemesi
Aron’un “Benlik Genişleme Modeli“ne göre, yakın ilişkilerde:
Partnerinizin yada arkadaşınızın ilgi alanları, değerleri sizin kimliğinizin parçası haline gelir.
5 kişi, kimliğinizi oluşturan ana bileşenleri temsil eder:
*1-2 aile üyesi- eş yada ebeveyn
*2-3 arkadaş ya da mentor
Basitçe bir örnek: Kitap okumayan biri, kitap kurdu bir arkadaş grubu edinirse, zamanla okumaya başlar.
5-İstisnalar ve Eleştiriler
“5 kuralı” mutlak değildir: Bazı insanlar daha az yada görece daha fazla kişiden etkilenebilir.
Kalite > Sayı: 3 pozitif insan, 10 vasat insandan daha fazla etkiler.
Kültürel Farklar: Japonya, Türkiye gibi Kolektivist toplumlarda aile etkisi daha baskın olabilir.
6-Çevremizi Bilinçli Şekillendirmek
- Ne Yapmalısınız?
Mevcut Çevrenizi Analiz Edin: Sizi destekleyen mi, engelleyen mi?
Yeni Bağlantılar Kurun: Hedeflerinize uygun insanlarla tanışın. Bunun için klüplere gidip, seminerlere katılıp, mentorluk desteği alabilirsiniz.
Sınır Koyun: Zehirli ilişkilerden uzaklaşın. Size zarar veren yoran insanlarla aranıza mesafe koyun.
Kendiniz Olun: Çevreniz sizi yansıtsın, ama sizi tamamen tanımlamasın.
Çevremizdeki 5 kişinin bizi özetlediği fikri, bilimsel araştırmalarla desteklenen güçlü bir sosyal dinamiktir. Ancak bu, kaderimiz olmak zorunda değildir. Kim olmak istediğimiz ve nasıl bir yaşam sürmek istediğimiz konusunda bilinçli kararlar alırken, sosyal çevremizin bu denklemin önemli bir parçası olduğunu unutmamak gerekir. Bilinçli seçimler yaparak, hem kendimizi hem de çevremizi dönüştürebiliriz. Bilinçli bir şekilde seçilmiş ve destekleyici bir çevre, kişisel gelişim yolculuğumuzda bize harika bir eşlikçi olacaktır.
(Kırmızı Balon)… “Çevreniz sizin görünmeyen müfredatınızdır. Kim olduğunuzu, kim olacağınızı sessizce yazar.” – der James Clear
Kaynaklar:
Christakis, N. A., & Fowler, J. H. -2009,The Surprising Power of Our Social Networks. Dunbar, R. I. M. -1998,The Social Brain Hypothesis, Bandura, A. (1977). Social Learning Theory.
