Şamanizm Nedir ?
Şamanizm, kökeni tarih öncesi (prehistorik) dönemlere dayanan, doğa ile ruhlar dünyası arasında aracılık yapan şaman adı verilen kişiler etrafında şekillenen bir inanç sistemi ve yaşam biçimidir. Bir din olmaktan ziyade, bir tür animizm (ruhçuluk) ve vecit (trans) yoluyla elde edilen spiritüel tecrübeler bütünüdür.
Şamanizm’in Temel Özellikleri ve İnançları
Şamanizmi anlamak için aşağıdaki temel kavramları bilmek gerekir:
-
Animizm (Canlandırmacılık): Şamanizmin merkezindeki inançtır. Doğadaki her şeyin (dağlar, nehirler, ağaçlar, hayvanlar, gök gürültüsü vb.) bir ruhu olduğuna inanılır. Bu ruhlarla iletişim kurmak ve onlara saygı göstermek hayati önem taşır.
-
Şaman Figürü: Şaman, topluluğun en güçlü spiritüel lideridir. Bir rahip, büyücü, hekim, kahin ve bilge kişi rollerini bir arada üstlenir. Bu rol genellikle soydan geçer veya bir “çağrı” (genellikle bir hastalık veya travma sonucu) ile seçilir.
-
Uçuş ya da Trans Hali: Şaman, özel ayinler (ritüeller) sırasında, davul ve dansın da yardımıyla kendinden geçer (transa girer). Bu durumdayken ruhu bedeninden ayrılır ve:
-
Yeraltı Dünyası’na inerek kötü ruhları kovabilir veya kaybolmuş ruhları getirebilir.
-
Gökler’e çıkarak yardımsever ruhlarla veya atalarla iletişim kurabilir.
-
-
Üç Katmanlı Evren: Şamanist inanışa göre evren üç ana katmandan oluşur:
-
Üst Dünya (Gökler): İyiliksever tanrıların ve ruhların yaşadığı yer.
-
Orta Dünya (Yeryüzü): İnsanların ve doğa ruhlarının yaşadığı alem.
-
Alt Dünya (Yeraltı): Kötü ruhların ve ölülerin ruhlarının bulunduğu yer.
Şaman, bu katmanlar arasında seyahat edebilen tek kişidir.
-
-
Kutup Ağacı / Dünyalar Ağacı: Bu üç alemi birbirine bağlayan kutsal bir ağaç veya direk sembolüdür. Şaman, trans halindeyken bu ağaç sayesinde diğer dünyalara yolculuk yapar.
-
Şifacılık: Şamanın en önemli görevlerinden biri hastaları iyileştirmektir. Şamanist anlayışta hastalıkların temel nedeni, ruhun kaybolması veya bir kötü ruh tarafından çalınmasıdır. Şaman, yolculuğunda bu kayıp ruhu bulup geri getirerek şifa verir.
Şamanizm Bir Din Midir?
Bu sorunun cevabı tartışmalıdır:
-
Hayır, bir din değildir diyenler: Belli bir kurucusu, kutsal kitabı, sistematik öğretileri ve organize bir yapısı yoktur. Daha çok yerel ve kültürel bir pratiktir.
-
Evet, bir tür ilkel dindir diyenler: İnsanlığın en eski spiritüel inanç biçimlerinden biridir ve din tanımının ilkel halidir.
Çoğu akademisyen onu “şamanik teknikler ve uygulamalar bütünü” olarak tanımlamayı tercih eder. Günümüzde modern dinlerin içerisinde dahi şamanistik unsurlar bulunabilir.
Hangi Kültürlerde Görülür?
Şamanizm belirli bir bölgeyle sınırlı değildir, ancak en güçlü ve otantik biçimiyle Sibirya, Orta Asya ve Kuzey Amerika yerli kültürlerinde görülür.
-
Sibirya: Evenki, Yakut, Altay Türkleri
-
Orta Asya: Türk ve Moğol halkları (Kazak, Kırgız, Hakas, Tuva, Buryatlar)
-
Kuzey Amerika: Kızılderili kabileleri
-
Güney Amerika: Amazon yerlileri
-
Kuzey Avrupa: Sami halkları (Finlandiya, İsveç, Norveç)
Türk kültüründe şaman figürüne kam, baksı, ozan gibi isimler verilir. Gök Tanrı inancı ile iç içe geçmiş durumdadır.
Günümüzde Şamanizm
-
Geleneksel olarak şamanizm uygulayan topluluklar hala varlığını sürdürmektedir (örneğin Sibirya’da ve Amazonlarda).
-
Modern dünyada, özellikle Yeni Çağ (New Age) akımları içinde, doğaya dönüş ve spiritüel arayışların bir parçası olarak şamanik teknikler (ritüeller, şifa çalışmaları, vizyon quest’ler) yeniden popülerlik kazanmaktadır.
-
Kore’de geleneksel Kore şamanizmi (Muism) halkın bir kısmı tarafından aktif olarak uygulanmaya devam etmektedir.
Özetle: Şamanizm, doğayla uyum içinde yaşamayı, ruhlarla iletişimi ve şifayı merkeze alan, şaman adı verilen bir aracı etrafında dönen kadim bir spiritüel pratiktir. İnsanlığın ortak spiritüel mirasının en eski ve en sürekli biçimlerinden biridir.
