Derbi Günü İnternet Neden Çöküyor?
1 Aralık’ta oynanan Fenerbahçe-Galatasaray derbisi, sadece sahneyi değil, tüm Türkiye’nin internet altyapısını da zorlayan bir “stres testine” dönüştü. Milyonlarca kullanıcı aynı anda çevrimiçi yayın platformlarına hücum edince, ülke genelinde ciddi bir yavaşlama ve erişim sorunu yaşandı. Bu, ilk kez başımıza gelen bir durum değil; daha önceki büyük derbilerde de benzer sinyaller alınmıştı.
Sorun Nerede? Tek Kelimeyle: İstanbul
Türkiye’deki internet trafiğinin büyük kısmı, hâlâ İstanbul merkezli bir omurga üzerinden yönlendiriliyor. Anadolu’daki bir kullanıcı bile maçı izlemek için tıkladığında, veri paketleri önce İstanbul’a gidip oradan geri dönüyor. Bu “her yol İstanbul’a çıkar” mantığı, normal zamanlarda sorun çıkarmazken, on milyonlarca kişinin aynı anda yüksek çözünürlüklü yayın açtığı anlarda sistemi felç ediyor.
Teknik Darboğaz: OLT ve DSLAM’lar Tıkanıyor
Sorunun en can alıcı noktası, mahalle veya site bazındaki fiber veya xDSL dağıtım noktaları. Örneğin, bir fiber altyapıda, bir sokaktaki yüzlerce abonenin bağlı olduğu merkezi cihazın (OLT) çıkış kapasitesi sınırlı. Normalde bu kapasite paylaşımlı kullanıldığı için sorun yaşanmaz. Ancak derbi gibi herkesin aynı anda yüksek bant genişliği talep ettiği anlarda, bu cihazlar tıkanıyor ve o cihaza bağlı herkesin hızı dramatik biçimde düşüyor. Kağıt üzerinde 100 Mbps alan bir kullanıcının hızı, aniden 10 Mbps’lere kadar gerileyebiliyor. xDSL altyapısında da benzer bir darboğaz yaşanıyor.
Çözüm: Dağıtık ve Yerel Bir Ağ
Uzmanlar, bu kronik sorunun çözümünün Türkiye’nin internet omurgasını merkeziyetçi yapıdan kurtarmakta olduğunu söylüyor. Anahtar kelimeler şunlar:
- Bölgesel İnternet Değişim Noktaları (IXP): Trafiği mümkün olduğunca yerelde tutacak, İstanbul’a yük bindirmeden bölgeler arası veri alışverişini sağlayacak merkezlerin (TR-IX benzeri) Anadolu’da yaygınlaştırılması.
- Yerel Önbellek (Cache) Sunucuları: TOD gibi büyük içerik sağlayıcıların, popüler yayınlarını sadece İstanbul’daki değil, Ankara, İzmir, Adana gibi şehirlerdeki sunucularda da önbelleğe alması. Bu sayede Anadolu’daki kullanıcının isteği İstanbul’a gitmek zorunda kalmaz.
- Şeffaf Kapasite Bilgisi: Operatörlerin, OLT/DSLAM gibi kritik noktalardaki gerçek kapasite ve doluluk oranlarını daha şeffaf paylaşması.
Sonuç: Bu Bir Kapasite Meselesi
Yaşananlar, çoğunlukla iddia edildiği gibi kasıtlı bir “bant daraltma” değil, mevcut altyapının aşırı yüke dayanacak esneklikten ve yedeklilikten yoksun oluşunun doğal sonucu. Derbiler, sadece futbolda değil, dijital altyapımızdaki kırılganlıkları da gösteren bir aynaya dönüşüyor. Gelecekte bu tür kitlesel olaylarda sorun yaşanmaması için, internetimizin omurgasını daha akıllı, daha dağıtık ve daha dayanıklı hale getirmek şart.
