En Hızlı Yayılan Hastalıklar ve Bulaşıcılık Ölçütleri
The Conversation da yayınlanan makaleye göre, Bulaşıcı hastalık (enfeksiyöz hastalık), bakteri, virüs, mantar, parazit gibi mikropların neden olduğu ve doğrudan veya dolaylı yollarla bir kişiden diğerine geçebilen hastalıklardır. Bazıları hafif seyrederken (soğuk algınlığı gibi), bazıları ciddi komplikasyonlara veya ölüme yol açabilir. Bir hastalığın bulaşıcılık hızı R0 ile ölçülür.
R₀ (“R-naught” veya “R-sıfır” olarak okunur) : Hiçbir önlem alınmadığı ve toplumun tamamen savunmasız olduğu durumda, enfekte bir kişinin kaç kişiye bulaştırabileceğini gösteren matematiksel bir değerle ölçülür.
R0 (Temel Üreme Sayısı)
- R0 > 1: Hastalık yayılır.
- R0 = 1: Sabit kalır.
- R0 < 1: Zamanla yok olur.
En Bulaşıcı Hastalıklar
- Kızamık: R0 değeri 12-18 arası. Havadaki partiküllerle yayılır; aşısız biri, enfekte kişinin 2 saat önce bulunduğu odadan virüs kapabilir.
- Boğmaca: R0 12-17.
- Suçiçeği: R0 10-12.
- COVID-19 (alt türe göre): R0 8-12.
Düşük R0 Ancak Ciddi Hastalıklar
- Tüberküloz (TB): R0 1-4. Uzun süreli temasla bulaşır, tedavisi zor ve ilaca dirençli türleri artıyor.
- Ebola: R0 1,5-2,5. Vücut sıvılarıyla bulaşır, yüksek ölüm oranına sahip.
- MERS, Kuş Gribi, Cüzzam: R0 < 1. Nadir ancak ciddi komplikasyon riski taşır.
Korunma ve Toplumsal Bağışıklık
- Aşılar, bulaşıcılığı azaltarak savunmasız grupları (bebekler, bağışıklığı zayıf kişiler) korur.
- Sürü bağışıklığı, hastalıkların yayılmasını engellemede kritik rol oynar.
Bulaşıcılık hızı (R0) ve hastalığın şiddeti farklılık gösterir. Kızamık gibi yüksek R0’lı hastalıklar hızla yayılırken, Ebola gibi düşük R0’lı olanlar da ölümcül olabilir. Aşılama ve hijyen, yayılmayı önlemede anahtar faktörlerdir.
Kaynak: The Conversation