Zorunlu Afet Sigortası Türkiye’de binaları deprem ve diğer doğal afetlerin yol açabileceği maddi zararlara karşı korumak amacıyla devlet tarafından zorunlu kılınan bir sigorta türüdür. Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) tarafından yönetilen bu sigorta, 1999 yılında yaşanan Gölcük Depremi’nin ardından ortaya çıkan maddi kayıpları azaltmak için geliştirilmiştir. Türkiye’nin deprem riski yüksek bir coğrafyada yer alması nedeniyle, bu sigorta ev sahipleri için hem yasal bir gereklilik hem de önemli bir maddi güvencedir. Bu makalede, Zorunlu Afet Sigortası’nın kapsamı, zorunlulukları, maliyetleri ve başvuru süreci ayrıntılı bir şekilde ele alınacaktır.
Zorunlu Afet Sigortası Nedir?
Zorunlu Afet Sigortası binaların deprem ve depremle bağlantılı afetlerden kaynaklanan maddi hasarlarını teminat altına alan bir sigorta poliçesidir. Bu sigorta, binanın temel yapısal unsurlarını (duvarlar, çatı, temel vb.) koruma altına alır. Ancak, evdeki eşyalar veya kişisel eşyalar bu sigortanın kapsamına girmez. DASK, afet sonrası maddi yükü hafifletmek ve bina sahiplerine finansal destek sağlamak amacıyla oluşturulmuştur.
Zorunlu Afet Sigortası Kapsamı
Zorunlu Afet Sigortası, binanın ana yapısal bölümlerine yönelik hasarları kapsar. Teminat altına alınan başlıca durumlar şunlardır:
- Deprem: Binanın temeli, duvarları, çatısı, merdivenleri, asansörleri ve koridorları gibi ana yapısal unsurları deprem nedeniyle hasar görürse, bu hasarlar sigorta tarafından karşılanır.
- Deprem kaynaklı yangın: Deprem sonrası elektrik arızaları veya diğer nedenlerle çıkan yangınların binaya verdiği zararlar teminat kapsamındadır.
- Tsunami: Depremle tetiklenen tsunami kaynaklı bina hasarları da sigorta tarafından karşılanır.
- Heyelan: Deprem sonrası oluşan yer kaymalarından kaynaklanan bina hasarları da kapsama dahildir.
Sigorta, binanın tamamını veya bir daire gibi bağımsız bir bölümünü kapsayabilir. Ancak, her hasar durumunda sigorta bedelinin %2’si kadar muafiyet uygulanır. Örneğin, 100.000 TL’lik bir hasarda 2.000 TL sigortalı tarafından ödenir, kalan 98.000 TL ise DASK tarafından karşılanır.
Kapsam Dışı Durumlar
Zorunlu Afet Sigortası’nın kapsamı sınırlıdır ve aşağıdaki durumlar teminat dışıdır:
- Eşya hasarları: Evdeki mobilyalar, elektronik cihazlar veya kişisel eşyalar bu sigortayla korunmaz. Bu tür hasarlar için isteğe bağlı konut sigortası gereklidir.
- Enkaz kaldırma masrafları: Deprem sonrası binanın enkazını temizleme giderleri karşılanmaz.
- Kira kaybı veya barınma masrafları: Binanın kullanılamaz hale gelmesi nedeniyle kira kaybı veya geçici barınma masrafları teminat kapsamında değildir.
- Sel veya su baskını: Depremle bağlantılı olmayan sel hasarları bu sigortaya dahil değildir.
- Manevi zararlar veya can kaybı: Depremde yaşanan can kaybı veya manevi zararlar için ödeme yapılmaz.
- Binanın yapısal kusurları: Depremden bağımsız olarak binanın kendi yapısal sorunlarından kaynaklanan hasarlar kapsanmaz.
Zorunluluk Kapsamındaki Binalar
6305 sayılı Afet Sigortaları Kanunu’na göre, aşağıdaki binalar için Zorunlu Afet Sigortası yaptırmak gereklidir:
- Ev sahipleri: Tapusu kendi adına olan tüm bina sahipleri sigorta yaptırmakla yükümlüdür.
- Kat mülkiyeti olan binalar: Apartmanlarda her daire sahibi, kendi bağımsız bölümü için ayrı ayrı sigorta yaptırmalıdır.
- Ticari alanlar: Konut amaçlı binaların içindeki dükkan, ofis veya büro gibi ticari bölümler de sigorta kapsamına girer.
- Devlet kredisiyle inşa edilen binalar: Doğal afetler sonrası devlet tarafından yaptırılan veya krediyle inşa edilen meskenler için sigorta zorunludur.
Aşağıdaki yapılar ise zorunluluk kapsamı dışındadır:
- Köylerdeki binalar (belediye denetimi dışında oldukları için).
- Tamamen ticari veya sınai amaçlı kullanılan binalar (örneğin, iş hanları).
- Kamu hizmet binaları veya Kamu Konutları Kanunu’na tabi yapılar.
- Projesi olmayan, mühendislik hizmeti almamış veya yıkım kararı çıkmış binalar.
Kiracılar için sigorta yaptırma zorunluluğu bulunmamakla birlikte, isteğe bağlı olarak kendi adlarına sigorta yaptırabilirler. Bu durumda, hasar ödemesi tapu sahibine değil, kiracıya yapılır.
Zorunlu Afet Sigortası’nın Önemi
Türkiye, coğrafi konumu nedeniyle deprem riski yüksek bir bölgede yer almaktadır. Geçmişte yaşanan büyük depremler, hem can kaybına hem de ciddi maddi hasarlara yol açmıştır. Zorunlu Afet Sigortası, bina sahiplerine afet sonrası maddi destek sağlayarak bu yükü hafifletir. Ayrıca, sigorta poliçesi olmadan şu işlemler yapılamamaktadır:
- Elektrik, su ve doğalgaz aboneliği açtırma.
- Tapu işlemleri (satış, devir vb.).
- Konut kredisi başvuruları.
Bu nedenle, sigorta hem maddi güvenlik hem de yasal işlemler açısından kritik bir öneme sahiptir.
Sigorta Primleri ve Hesaplama
Zorunlu Afet Sigortası primleri, aşağıdaki faktörlere bağlı olarak hesaplanır:
- Deprem risk bölgesi: Türkiye, deprem riskine göre 7 bölgeye ayrılmıştır. Örneğin, 1. derece riskli bölgeler (İstanbul gibi) daha yüksek primlere sahiptir.
- Binanın yapı tarzı: 2025 itibarıyla betonarme binalar için metrekare birim maliyeti 8.039 TL, diğer yapılar (örneğin, yığma kagir) için 5.359 TL’dir.
- Binanın brüt metrekaresi: Sigorta bedeli, metrekare birim maliyeti ile binanın brüt metrekaresinin çarpımıyla hesaplanır.
- Binanın yaşı: 2000 öncesi binalarda primler %10 daha yüksektir.
- Kat sayısı: 3 ve daha az katlı binalarda %10 indirim, 8 ve üzeri katlı binalarda %10 zam uygulanır.
- Yenileme indirimi: Poliçe 30 gün içinde yenilenirse indirim uygulanabilir.
Hesaplama örneği: İstanbul’da (1. derece risk bölgesi) 100 m² betonarme bir bina için, 2025 metrekare birim maliyeti 8.039 TL’dir. Sigorta bedeli: 100 × 8.039 = 803.900 TL. Bu bedel, risk bölgesine göre belirlenen tarife oranıyla (örneğin %2) çarpılır: 803.900 × 0.02 = 16.078 TL. Ancak asgari prim tutarı 1.541 TL’den az olamaz. Bu nedenle, prim genellikle 1.541 TL’den başlar ve bina yaşı, kat sayısı gibi faktörlerle artabilir.
2025 asgari prim tutarları (risk bölgesine göre):
- 1. bölge: 1.541 TL
- 2. bölge: 1.372 TL
- 3. bölge: 1.167 TL
- 4. bölge: 1.095 TL
- 5. bölge: 818 TL
- 6. bölge: 584 TL
- 7. bölge: 397 TL
Primler her ay TÜİK’in Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi’ne göre güncellenir. 2025’te azami teminat tutarı 1.821.943 TL’dir. Binanın değeri bu tutarı aşarsa kalan kısım için isteğe bağlı konut sigortası yaptırılabilir.
Zorunlu Afet Sigortası Nasıl Yaptırılır?
Zorunlu Afet Sigortası, sigorta şirketleri, bankalar, acenteler veya online platformlar aracılığıyla kolayca yaptırılabilir. Gerekli bilgiler şunlardır:
- Tapu bilgileri (adres, metrekare, bina yaşı, yapı tarzı).
- Kimlik bilgileri.
- Adres kodu (UAVT kodu): Her konuta özgü 10 haneli bu kod, E-Devlet, belediye veya DASK’ın web sitesinden öğrenilebilir.
Primler genellikle peşin ödenir, ancak bazı sigorta şirketleri taksitlendirme imkanı sunabilir. Poliçe süresi bir yıldır ve her yıl yenilenmesi gerekir. Yenilenmeyen poliçeler geçerliliğini yitirir ve hasar durumunda ödeme yapılmaz.
Zorunlu Afet Sigortası, Türkiye’nin deprem riski yüksek coğrafyasında binaları korumak için kritik bir araçtır. Yasal bir zorunluluk olmasının yanı sıra, afet sonrası maddi kayıpları azaltarak bina sahiplerine destek sağlar. Sigorta poliçesi olmayanlar, bir sigorta acentesine başvurarak veya online platformlar üzerinden teklif alarak bu güvenceye sahip olabilirler.
